'Çok sağcıyı, solculaştırdı!'

Bilimsel Kültürel Araştırmalar Yayıncılık ve Üretim Kooperatifi – BİLKAR Söyleşileri’nde Yazar Güney Özkılınç ağırlandı. BİLKAR Genco Erkal Sahnesi’ndeki söyleşiye ilgi yoğun oldu. Özkılınç önce sunumda bulunurken ardından soruları yanıtladı.

İNTERAKTİF SÖYLEŞİ

Nâzım Hikmet’in Bursa Cezaevi’nde geçirdiği yılları “Nâzım’ın Bursa Yılları” adlı kitabında tanıkları dinleyerek ve arşiv fotoğraflar ile anlatıp bilinmeyenleri kaleme alan Yazar Güney Özkılınç, BİLKAR Söyleşileri’ne konuk oldu. “Kent Araştırmaları Yüzümde Nâzım İzi” adlı interaktif söyleşide Özkılınç slayt gösterisi eşliğinde, detaylara da değindi. Kısa adı BUYAZ olan 100’e yakın üyeli Bursa Yazın ve Sanat Derneği Başkanı olan Yazar Özkılınç son üç yılı aşkın süredir Nilüfer Belediyesi Kültür ve Sosyal İşler Müdürü.

ÇOK KİŞİNİN SİYASİ DURUŞUNU DEĞİŞTİRDİ

13 yıllık cezaevi yaşantısının 11 yılını Bursa’da geçiren Nâzım Hikmet’in aynı zamanda bir hoca, bir öğretmen olduğuna değinen Özkılınç şairin cezaevinde arkadaşlık ettiği, milliyetçi muhafazakâr kimliğiyle bilinen birçok kişinin siyasi duruşunu, tersine değiştirdiğini örnekleriyle anlattı.

FİLOZOF UNVANI EDİNDİ

Paşa soyundan gelmesinin getirdiği eğitim olanağı bilgiye erişim avantajı ile henüz 20’li yaşlarda dönemin şairlerinin, “Filozof” diye tanımladığı bir bilgi birikimine erişen Nâzım Hikmet’in dünyaya da çok duyarlı olduğunu kaydeden Özkılınç, “Nâzım Hikmet. Bursa Cezaevi’nde iken bir tarafı Paraguay, bir tarafta Japon çocuklarına seslenir. Bir tarafı İkinci Dünya Savaşı’nda, aklı fikri tüm dünyadadır. Yaşadığı ve yaşanan acılara rağmen hep umut olmuştur” dedi. Bir arkadaşının henüz yayınlanmamış bir kitabında Türkiye’de ve dünyada Nâzım Hikmet şiirlerinde geçen kişilere yer vereceğini söyledi:

“Nâzım Hikmet;  20 yaşında iken Japonya’daki komutanları, Latin Amerika’da devrimci liderleri, Amerika’daki muhalifleri, İtalya’daki, Hindistan’daki halk liderlerini unutamıyor. 1000 sayfalık, Nâzım’ın tüm birikimini gösteren bir kitap olacak. Nâzım Hikmet henüz 20 yaşındayken hem tarihteki önemli kişileri hem de olayları biliyordu.”

ASIL TERCİHİ PARİS İDİ

Nâzım Hikmet’in dünya görüşünü Rusya’ya gidiş gelişi, komünist üniversitede eğitim almasının değiştirdiğini kaydeden Özkılınç, Türkiye’den kaçmak zorunda kaldığında ise asıl tercihinin kültür sanat hareketliliklerinden ötürü Paris olduğunu ancak erişim kolaylığından ötürü Moskova’ya gittiğini belirtti.

KARDEŞİ VE ENİŞTESİ DE DİNLEDİ

BİLKAR Başkanı Serdar Dikkatli söyleşi konukları Özkılınç’a söyleşi konukları olmasından ötürü teşekkür ederek günün anısına çiçek verdi. Özkılınç sohbet sonrası soruları yanıtlayıp kitaplarını imzaladı. Özkılınç’ı dinleyenler arasında Gebze’de yaşayan kız kardeşi Çiğdem Toprak ve eniştesi İlhan Toprak da yer aldı.

BİZ AYRIŞMIŞTIK AMA…

Özkılınç ayrıca özetle şunları söyledi: “Ahmet Haşim ile Peyami Safa, Nâzım Hikmet daha genç yaşlarda iken akademide konuşmacı olması için çaba sarf etti. Peyami Safa, 9’ncu Hariciye Koğuşu’nu Nazım Hikmet’e atfeder. Biz üniversite yıllarında Peyami Safacılar, Nâzım Hikmetçiler, Necip Fazılcılar diye ayrıldık ama o dönemlerde öyle bir şey yok.

BURSA’DAKİ SERGİ 01 MART’A UZATILDI

Bursa’da “Nazım Hikmet’in ellerinin izinde” diye bir sergi açtık. 15 Şubat’a kadar açık olacaktı, 01 Mart’a uzattık. Sergide dünyanın 48 ülkesinde, sağlığında yayınlanmış kitaplar yer alıyor. 180 kitap var. Önsöz yazdığı ya da bilincinde olduğu, Macaristan’dan tutun da Japonya’ya kadar yayınlanmış kitapların yer aldığı bir sergi.

ZOR KOŞULLAR İNSANI DAHA YARATICI YAPAR

Dünyanın ve ülkenin yaşadığı zor koşullar insanları daha yaratıcı yapar. 1’nci Dünya Savaşı, Kurtuluş Savaşı, 2’nci Dünya Savaşı, tüm dünyada önemli sanatçıların çıktığı dönemdir. İspanya’da şair Federico Garcia Lorca, Şili’de Pablo Neruda o dönemlerdendir.

‘Tarihi büyük kahramanlar yaratmaz, büyük kahramanları tarih yaratır’ der Nâzım Hikmet bazı şiirlerinde.

O ŞİİRİ GÜNEŞ GÖRMEYEN MATBAADA YAZDI

Türkiye Komünist Partisi Gençlik Kolları Başkanlığı da yapan Nâzım Hikmet’ten İzmir’de parti matbaası kurması istenir, kurar. Işıksız bir yerde kurduğu matbaada çalışırken ‘Güneşi İçenlerin Türküsü’nü orada yazar. Görevini tamamladıktan sonra merkez komite toplantısına çağrılır ve sonra gizlice yurt dışına çıkar.

İSMİ HİÇBİR OKULA VERİLMEDİ!

Nâzım Hikmet’in Bursa’da 11 yılı geçti. Bursa’da bir çok okulda Necip Fazıl Kısakürek ve emsallerinin ismi var ancak Nâzım Hikmet’e dair hiçbir şey yok. AKP’li Bursa Büyükşehir ile Yıldırım ve Osmangazi Belediyeleri hiçbir şey yapmadı. Nilüfer Belediyesi tarafından Nâzım Hikmet Çınarlığı ile Nâzım Hikmet Kültür Evi açıldı. 1000 kadar edebiyatçının yer aldığı Edebiyat Müzesi’ne gelenleri Nâzım Hikmet karşılıyor.

KALDIĞI OTEL YIKILMAMALI

Bursa’da kaldığı otelin yer aldığı 22 dönüm arazi bir işadamı tarafından satın alındı. Otelin yıkılmaması için basın açıklamaları, eylemler yaptık. İş adamı da basına, arazide ne yaparsa yapsın otele dokunmayacağının sözünü verdi. Süreci takip ediyoruz.

VERA’NIN KIZI İLE GÖRÜŞTÜM

03 Haziran’da Moskova’daydım. Nâzım Hikmet’in kaldığı eve ısrar ederek, gece saatlerinde gidip görebildim. Vera’nın kızı (Anna Stepanova) çok ziyaretçi olmasından ötürü çok yıprandıklarını söyledi. Nâzım’ın yazıları Rus Yazarlar Birliği’nin desteği ile kütüphanede. Evi, yasal olarak müze yapılamıyor çünkü bir apartman binasının üçüncü katında.

O ŞİİRİ YAZDIĞI BALKON…

Nâzım’a ait bir çok yazarın ressamın hediyesi eserleri, tabloları, çalışma masasını görmek, orada oturmak çok farklı bir duydu. ‘Buradan mı kalkacak cenazem’ adlı şiirini, o evin arka balkonunda yazmıştı. Bir gür gazetesini almak için aşağı iniyor, eve dönüyor, kapıyı kapatıyor ve yığılıyor. Ölüm yıldönümünde, mezarının başında 1500 kadar kişi vardı.

ÇOK KARIŞIK BİR HUKUK KONUSU

Vera’nın kızında eşyaları alma sözü aldık ama teknik bazı konular var. Kültürel varlık olarak çıkarılıp getirilebilir. Tabloların orijinalini vermiyorlar, kopyalarını alabiliriz. Öte yandan, varislerinden biri çok para istiyor. Vera’nın kızı Anna bir şey istemediğini söyledi. Münevver’den olan Mehmet Nâzım da öldü, Münevver’in diğer eşlerinden olan çocukları var. Hukuk açısından çok karmaşık bir konu. Akrabasının akrabası gibi bir durum söz konusu telif hakkı açısından.

O tür engelleri aşabilirsek, ‘Nâzım yeniden Bursa’da’ diye sergilemeyi düşünüyoruz. İstanbul da aynı çabanın içinde. Fark etmez, memleketine gelsin de İstanbul’a gelsin.

VAKIF O ESERLERİ ÇOK KÖTÜ KORUYOR!

Nâzım Hikmet’e ait eser ve eşyalar üç ana yerde: Rusya’da, Mehmet Fuat’ın çocukları Kenan Bengü ve Yeşim Bengü de ve Şişli Belediyesi’nin Nazım Hikmet Vakfı’na verdiği yerde. Ama vakıf, Nâzım’a ait eşyaları, kitapları çok kötü koruyor. Hepsi açıkta. Çalınıp götürülebilir. Bu konuda vakıftaki arkadaşları da uyardık. Bütçe, gider meselesi olduğunu söylediler. Bursa’daki Edebiyat Müzesi’ne gelin ve eser korumayı görün. Cam düzenek içindeler ve dokunamıyorsunuz. Işığı bile ona göre ayarlıyoruz ama vakıf çok özensiz.

Bir de koleksiyoncular var. Bursa Cezaevi’nde de Nâzım Hikmet’e ait 15-20 parça çıktı. Ağırlıklı olarak iş adamları tarafından, yüksek meblağlar ile satın alınıyorlar.

ALDATTIĞINI ZATEN KENDİ SÖYLEDİ!

Nâzım Hikmet’in özel hayatına, aşklarına dair de çok şey söylendi ama ben hiç o tarafıyla ilgilenmedim. Yılmaz Güney’de de aynı soru işaretleri vardı. Kadın olsun erkek olsun fark etmez Nâzım ve Nâzım gibi efsaneleşmiş, topluma mal olmuş kişilerin farklı yaşantıları var. Nâzım, ‘Sevdiğim kadınları aldattım’ diye kendisi söylüyor yani böyle bir yanı da var. Burjuva ahlakına sahip olduğunu söyleyen de var. Sevdiği, gerçekten aşık olduğu kadınlara şiirlerini de armağan ediyor. Piraye’ye yazdığı, “Saat 21-22”, Vera’ya yazdığı “Saman sarısı” gibi..

Yılmaz Güney’in kızında da vardı aynı duygular. “Bir odadan bir odaya” kitabında babasını yerden yere vuruyor. “Yazmak zorundaydım. Hesaplaştım. Şimdi çok seviyorum babamı. O birçok kişinin babasıymış. Bunu yapmasa böyle bir isim olmayacaktı. Ben onunla barıştım, o benim babam” diye bitirdi. O kitabı yazdığından çok farklı yerde şimdi. Etkiledikleri binlerce, milyonlarca insandan söz ederken öyle ayrıntılara takılmamak lazım.

KIVILCIMLI İLE TARTIŞMALARI

Nâzım Hikmet, Çankırı Cezaevi’nde Hikmet Kıvılcımlı ile yattı. Aralarında TKP üzerinden çok tartışma geçti. Emin Karaca’nın Eski Tüfeklerin Son Baharı adlı eserinde de yer alır bu detay. Piraye; Çankırı’da sabaha kadar tartıştıklarını bazen küfürleştiklerini ve Bursa’ya gitmesini ondan istediğini anlattı.

KEMAL TAHİR YANLIŞ YAPTI!

Kemal Tahir ile araları, sağlıklarında iyiydi. Tahir sonradan eleştirilerde bulundu. Ben Kıvılcımlı ile siyasi tartışmalarına anlam veririm ama bu tutumundan ötürü Kemal Tahir’i eleştiririm.  Sırf daha ünlenir olmasından duyduğu rahatsızlıkla eleştirmiştir. Hâlbuki Nâzım; cezaevindeyken kazandığı parayı onunla paylaşan biriydi. Nâzım Hikmet’e Münevver üzerinden atıp tutması hiç şık olmadı.

Nâzım gençlik yıllarında, Yakup Kadri’nin de aralarında bulunduğu muhafazakâr şair ve yazarları eleştirdi. Çünkü Nâzım, Kurtuluş Savaşı’na destek vermek için yurtta mücadele ederken Yakup Kadri ve emsalleri Balkanlar’a kaçtı. Atatürk tarafından çağrılan Nâzım Hikmet’ten Kurtuluş Savaşı’nı anlatan şiirler yazması istendi ve o şiirlerin baskıları helikopterle halka ulaştırıldı.”

AFŞAR TİMUÇİN İLE AŞKIN DİYALEKTİĞİ

BİLKAR Söyleşileri, 23 Şubat Cumartesi günü Felsefeci Yazar Afşar Timuçin’in katılacağı, “Aşkın Diyalektiği” konulu söyleşi ile sürecek. BİLKAR üyelerinin yanı sıra halka açık, katılımın ücretsiz olduğu söyleşi saat 16.00’da başlayacak. Etkinlik BİLKAR’ın Hacı Halil Mahallesi, Yeniçarşı İsmetpaşa Caddesi, Beşiroğlu Altın Han, 1’nci kattaki yerinde, söyleşi salonu olarak da değerlendirilen Genco Erkal Sahnesi’nde gerçekleşecek.